Normativa oficial do galego - Verbo

Normativa oficial do galego
Índice

1. O alfabeto
2. A acentuación
3. O guión
4. Uso das maiúsculas
5. A diérese
6. O apóstrofo
7. Os signos de interrogación e de admiración
8. Grupos consonánticos
9. Sufixos e terminacións
10. Outras particularidades
11. Formación do plural
12. Formación do feminino
13. Comparativos e superlativos
14. O artigo
15. Pronomes
16. Numerais
17. Verbo
18. Adverbios e locucións adverbiais
19. Preposicións e locucións prepositivas
20. Conxuncións e locucións conxuntivas

17. Verbo

Paradigmas regulares

I Conxugación	II Conxugación	III Conxugación
ANDAR	VARRER	PARTIR
INDICATIVO
PRESENTE
ando	varro	parto
andas	varres	partes
anda	varre	parte
andamos	varremos	partimos
andades	varredes	partides
andan	varren	parten
COPRETÉRITO
andaba	varría	partía
andabas	varrías	partías
andaba	varría	partía
andabamos	varriamos	partiamos
andabades	varriades	partiades
andaban	varrían	partían
PRETÉRITO
andei	varrín	partín
andaches	varriches	partiches
andou	varreu	partiu
andamos	varremos	partimos
andastes	varrestes	partistes
andaron	varreron	partiron

ANTEPRETÉRITO
andara	varrera	partira
andaras	varreras	partiras
andara	varrera	partira
andaramos	varreramos	partiramos
andarades	varrerades	partirades
andaran	varreran	partiran
FUTURO
andarei	varrerei	partirei
andarás	varrerás	partirás
andará	varrerá	partirá
andaremos	varreremos	partiremos
andaredes	varreredes	partiredes
andarán	varrerán	partirán
POSPRETÉRITO
andaría	varrería	partiría
andarías	varrerías	partirías
andaría	varrería	partiría
andariamos	varreriamos	partiriamos
andariades	varreriades	partiriades
andarían	varrerían	partirían

SUBXUNTIVO
PRESENTE
ande	varra	parta
andes	varras	partas
ande	varra	parta
andemos	varramos	partamos
andedes	varrades	partades
anden	varran	partan
COPRETÉRITO
andase	varrese	partise
andases	varreses	partises
andase	varrese	partise
andásemos	varrésemos	partísemos
andásedes	varrésedes	partísedes
andasen	varresen	partisen
FUTURO
andar	varrer	partir
andares	varreres	partires
andar	varrer	partir
andarmos	varrermos	partirmos
andardes	varrerdes	partirdes
andaren	varreren	partiren

IMPERATIVO
anda	varre	parte
andade	varrede	partide
INFINITIVO CONXUGADO
andar	varrer	partir
andares	varreres	partires
andar	varrer	partir
andarmos	varrermos	partirmos
andardes	varrerdes	partirdes
andaren	varreren	partiren
FORMAS NOMINAIS
INFINITIVO
andar	varrer	partir
XERUNDIO
andando	varrendo	partindo
PARTICIPIO
andado	varrido	partido

Observacións

Alternacias gráficas

Hai algunhas alteracións gráficas reguladas polas leis de distribución de grafemas expostas en 1.2 e 1.3: c/qu, g/gu e z/c alternan na representación gráfica da raíz do verbo segundo que a vogal que siga sexa a, o, u ou e, i respectivamente:

(sacar) saco, sacas / saque,

(delinquir) delinco, delinca / delinque, delinquía,

(segar) sego, segas / segue,

(erguer) ergo, erga / ergue, erguía,

(cazar) cazo, cazas / cace,

(cocer) cozo, coza / coce, cocía.

Asimilacións

A primeira persoa de plural perde o -s cando leva enclítico opronome nos: vémonos. Cando unha forma verbal rematada en -s ou en -r vai seguida polos pronomes lo, la, los, las, elimínanse, por asimilación total, o -s e o -r: cantar lo > cantalo, cantas la > cántala.

Para o comportamento do alomorfo lo do artigo tras formas verbais en –r ou –s, vide 14.1.1.

Cando a forma verbal remata en -n estas variantes convertéronse en no, na, nos, nas, e a secuencia nn simplificouse: comeron las > coméronnas > coméronas (cf. 14.1.1).

Verbos en -cer e -cir

Os verbos en -cer (menos facer e derivados) e en -cir (menos dicir e derivados) son completamente regulares (a menos que teñan algunha das alternancias vocálicas de que se falará máis adiante en 17.2.5). Por exemplo:

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO	INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE		PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
obedezo	obedecía	obedeza		traduzo	traducía	traduza
obedeces	obedecías	obedezas	obedece	traduces	traducías	traduzas	traduce
obedece	obedecía	obedeza		traduce	traducía	traduza
obedecemos	obedeciamos	obedezamos		traducimos	traduciamos	traduzamos
obedecedes	obedeciades	obedezades	obedecede	traducides	traduciades	traduzades	traducide
obedecen	obedecían	obedezan		traducen	traducían	traduzan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.	PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF. CONX.
obedecín	obedecera	obedecese	obedecer	traducín	traducira	traducise	traducir
obedeciches	obedeceras	obedeceses	obedeceres	traduciches	traduciras	traducises	traducires
obedeceu	obedecera	obedecese	obedecer	traduciu	traducira	traducise	traducir
obedecemos	obedeceramos	obedecésemos	obedecermos	traducimos	traducíramos	traducísemos	traducirmos
obedecestes	obedecerades	obedecésedes	obedecerdes	traducistes	traducírades	traducísedes	traducirdes
obedeceron	obedeceran	obedecesen	obedeceren	traduciron	traduciran	traducisen	traduciren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS	FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS
obedecerei	obedecería	obedecer	INF.	traducirei	traduciría	traducir	INF.
obedecerás	obedecerías	obedeceres	obedecer	traducirás	traducirías	traducires	traducir
obedecerá	obedecería	obedecer	XER.	traducirá	traduciría	traducir	XER.
obedeceremos	obedeceriamos	obedecermos	obedecendo	traduciremos	traduciriamos	traducirmos	traducindo
obedeceredes	obedeceriades	obedecerdes	PART.	traduciredes	traduciriades	traducirdes	PART.
obedecerán	obedecerían	obedeceren	obedecido	traducirán	traducirían	traduciren	traducido

Verbos con radical acabada en vogal

Verbos acabados en -ear, -oar

Son completamente regulares:

NOMEAR

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
nomeo	nomeaba	nomee
nomeas	nomeabas	nomees	nomea
nomea	nomeaba	nomee
nomeamos	nomeabamos	nomeemos	nomeade
nomeades	nomeabades	nomeedes
nomean	nomeaban	nomeen
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
nomeei	nomeara	nomease	nomear
nomeaches	nomearas	nomeases	nomeares
nomeou	nomeara	nomease	nomear
nomeamos	nomearamos	nomeásemos	nomearmos
nomeastes	nomearades	nomeásedes	nomeardes
nomearon	nomearan	nomeasen	nomearen
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS
nomearei	nomearía	nomear	INF.
nomearás	nomearías	nomeares	nomear
nomeará	nomearía	nomear	XER.
nomearemos	nomeariamos	nomearmos	nomeando
nomearedes	nomeariades	nomeardes	PART.
nomearán	nomearían	nomearen	nomeado

AMONTOAR

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
amontoo	amontoaa	amontoe
amontoas	amontoabas	amontoes	amontoa
amontoa	amontoaba	amontoe
amontoamos	amontoabamos	amontoemos	amontoade
amontoades	amontoabades	amontoedes
amontoan	amontoaban	amontoen
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
amontoei	amontoara	amontoase	amontoar
amontoaches	amontoaras	amontoases	amontoares
amontoou	amontoara	amontoase	amontoar
amontoamos	amontoaramos	amontoásemos	amontoarmos
amontoastes	amontoarades	amontoásedes	amontoardes
amontoaron	amontoaran	amontoasen	amontoaren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS
amontoarei	amontoaría	amontoar	INF.
amontoarás	amontoarías	amontoares	amontoar
amontoará	amontoaría	amontoar	XER.
amontoaremos	amontoariamos	amontoarmos	amontoando
amontoaredes	amontoariades	amontoardes	PART.
amontoarán	amontoarían	amontoaren	amontoado

Verbos acabados en -iar, -uar

Entre os acabados en -iar, -uar, aínda que regulares sempre, cómpre distinguir: a) aqueles en que ia, io, ie ou ua, uo, ue son sempre ditongo (cambio, cambia, cambie; minguo, mingua, mingüe), e b) os que teñen aquelas secuencias conservadas como hiato (afío, afía,afíe, e mesmo a-fi-ar, ou acentúo, acentúa,acentúe).

PRES. IND.	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
cambio	cambie
cambias	cambie
cambia	cambie	cambia
cambiamos	cambiemos
cambiades	cambiedes	cambiade
cambian	cambien

PRES. IND.	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
afío	afíe
afías	afíes	afía
afía	afíe
afiamos	afiemos
afiades	afiedes	afiade
afían	afíen

No resto do paradigma non hai diferenza acentual, pero foneticamente as secuencias -ia-, -ie- pronúncianse como ditongo nos verbos do primeiro tipo cam-bia-mos, cam-bia-des, cam-bia-ba, cam-bie-des, cam-bia-rei, cam-biar,etc.) e como hiatos nos do segundo tipo (a-fia-mos, a-fi-a-ba,a-fi-a-rei, a-fi-ar).

Os do tipo a) constitúen o grupo maioritario; son, especialmente, os que se corresponden con substantivos en -io, -ia: cambiar, oficiar, viciar etc. (cf. os substantivos correspondentes: cambio, oficio, vicio etc.).

Os do tipo b) son menos abundantes; correspóndense case sempre cos substantivos en -ío, -ía: adiar, agoniar, arrefriar,asubiar, aviar, chiar, confiar, espiar, fiar, guiar, liar, miar,variar, vixiar, xunto con outros membros das mesmas familias léxicas (desconfiar,porfiar, desafiar etc.) (cf. os substantivos día, agonía,frío, asubío, avío, chío, espía, fío, guía, vixía,etc.). Conxúganse tamén conforme este modelo ansiar e paliar.

Verbos acabados en -aer,-oer, -aír, -oír.

Caer (decaer, recaer), choer, doer (condoer), moer (remoer), proer, roer (corroer), oír (desoír, entreoír), saír (sobresaír), os derivados de traer (atraer, distraer...) etc., son regulares, pero intercalan un -i- sen valor morfolóxico entre a raíz e a desinencia, cando esta empeza por o ou por a.

CAER

PRES. IND	COPRETÉR.	PRETÉRITO	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
caio	caía	caín	caia
caes	caías	caíches	caias	cae
cae	caía	caeu	caia
caemos	caïamos	caemos	caiamos
caedes	caïades	caestes	caiades	caede
caen	caían	caeron	caian

MOER

PRES. IND	COPRETÉR.	PRETÉRITO	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
moio	moía	moín	moia
moes	moías	moíches	moias	moe
moe	moía	moeu	moia
moemos	moïamos	moemos	moiamos
moedes	moïades	moestes	moiades	moede
moen	moían	moeron	moian

SAÍR

PRES. IND	COPRETÉR.	PRETÉRITO	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
saio	saía	saín	saia
saes	saías	saíches	saias	sae
sae	saía	saíu	saia
saímos	saïamos	saímos	saiamos
saídes	saïades	saístes	saiades	saíde
saen	saían	saíron	saian

OÍR

PRES. IND	COPRETÉR.	PRETÉRITO	PRES. SUBX.	IMPERATIVO
oio	oía	oín	oia
oes	oías	oíches	oias	oe
oe	oía	oíu	oia
oímos	oïamos	oímos	oiamos
oídes	oïades	oístes	oiades	oíde
oen	oían	oíron	oian

Verbos en -er (< -eer) e -ir (< -iir)

Os verbos en -er (< -eer) e -ir (< -iir), como crer, descrer; ler, reler, trasler; sobreser e rir, sorrir, son parcialmente irregulares. De todas as maneiras, cómpre ter en conta algúns encontros vocálicos que na fala e na escritura (xa desde a época medieval) se resolven en contracción. Estes encontros son os seguintes: -eé- > -e- (ex.: leer > ler), -ée- > -e- (lees > les), -eí- > -i- (leía > lía), -eï- > -i- (leïamos > liamos), -íe- > -i- (ríes > ris), -ií- >-i- (riíches > riches), -iï- > -i- (riïamos > riamos), sempre conservando a mesma tonicidade.

LER

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRET	PRESENTE
leo	lía	lea
les	lías	lea	le
le	lía	lea
lemos	liamos	leamos
ledes	liades	leades	lede
len	lían	lean
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
lin	lera	lese	ler
liches	leras	leses	leres
leu	lera	lese	ler
lemos	leramos	lésemos	lermos
lestes	lerades	lésedes	lerdes
leron	leran	lesen	leren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS
lerei	lería	ler	INF.
lerás	lerías	leres	ler
lerás	lería	ler	XER.
leremos	leriamos	lermos	lendo
leredes	leriades	lerdes	PART.
lerán	lerían	leren	lido

RIR

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
río	ría	ría
ris	rías	rías	ri
ri	ría	ría
rimos	riamos	riamos
rides	riades	riades	ride
rin	rían	rían
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
rin	rira	rise	rir
riches	riras	rises	rires
riu	rira	rise	rir
rimos	riramos	rísemos	rirmos
ristes	rirades	rísedes	rirdes
riron	riran	risen	riren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F. NOMINAIS
rirei	riría	rir	INF.
rirás	rirías	rires	rir
rirás	riría	rir	XER.
riremos	ririamos	rirmos	rindo
riredes	ririades	rirdes	PART.
rirán	rirían	riren	rido

Para ver e derivados, que en parte da súa conxugación habería que incluír nesta epígrafe, vide 17.3.27.

Alternancias vocálicas no radical do verbo

Verbos en -er

Os verbos en -er que teñen -e-, -o- como últimas vogais do lexema presentan unha alternancia [‘ɛ]/[‘e], [‘ɔ]/[‘o], cando son tónicas, segundo a seguinte distribución: [‘ɛ], [‘ɔ] na 2ª e 3ª persoas de singular e na 3ª de plural do presente de indicativo; [‘e], [‘o] no resto. En posición átona son sempre pechadas.

BEBER

PRES. IND.	PRES. SUBX.	IMPER.
bebo [‘e]	beba [‘e]
bebes [‘ɛ]	bebas	bebe [‘e]
bebe [‘ɛ]	beba [‘e]
···	···
···	···	···
beben [‘ɛ]	beban [‘e]

COMER

PRES. IND.	PRES. SUBX.	IMPER.
como [‘o]	coma [‘o]
comes [‘ɔ]	comas [‘o]	come [‘o]
come [‘ɔ]	coma [‘o]
···	···
···	···	···
comen [‘ɔ]	coman [‘o]

Quedan excluídos desta alternancia no presente de indicativo outra serie de verbos que por razóns históricas teñen vocalismo radicaltónico, ou sempre aberto ([ɛ]: querer, quecer, esquecer; [ɔ]: poder), ou sempre pechado ([e]: deber, crer, ler, e sobreser, así como os derivados de todos eles; e, en boa parte do territorio lingüístico galego, tamén os verbos rematados en -ecer: parecer etc.).

Esta alternancia non ten repercusións gráficas. Unicamente as pode ter cando, por razóns de clareza, queiramos diferenciar parellas homógrafas: (el) cóme / come (ti). Neste caso acentuarase graficamente a palabra en que apareza a vogal aberta.

Alternancias vocálicas nos verbos en -ir

A maioría dos verbos da terceira conxugación manteñen inalterada a última vogal do radical ao longo de todo o paradigma. Ocorre isto, sen excepción ningunha, cando é a (partir, invadir, sobresaír, persuadir etc.) ou cando é i (finxir, incidir, dividir, transmitir, vivir, corrixir etc.). Para o modelo de paradigma véxase partir en 17.1.

Verbos con e como vogal final do lexema no infinitivo

Estes verbos (advertir, servir etc.) poden presentar dous tipos de alternancia:

a) Hai un grupo que troca o e en i nas formas do presente de indicativo e imperativo en que a raíz é tónica e, ademais, en todo o presente de subxuntivo:

Advertir

Presente de indicativo	Presente de subxuntivo	Imperativo
advirto	advirta
advirtes	advirtas	advirte
advirte	advirta
advertimos	advirtamos
advertides	advirtades	advertide
advirten	advirtan

Conforme a este modelo conxúganse os seguintes verbos: adherir; advertir, divertir; agredir, transgredir; conferir, diferir, inferir, preferir, proferir, referir, transferir; competir, repetir; concernir, discernir; espelir; espir; dixerir, inxerir, suxerir; inserir; medir; pedir e derivados; reflectir; vestir, investir, revestir.

b) Hai outro grupo que presenta unha variación tripla no vocalismo da raíz: en posición átona sempre é [e] (agás no presente de subxuntivo); en posición tónica hai [ɛ] nas persoas 2ª, 3ª de singular e 3ª de plural do presente de indicativo e i na persoa 1ª de singular do presente de indicativo, na 2ª de singular do imperativo e en todo o presente de subxuntivo.

Servir

Presente de indicativo	Presente de subxuntivo	Imperativo
sirvo	sirva
serves	sirvas	sirve
serve	sirva
servimos	sirvamos
servides	sirvades	servide
serven	sirvan

O mesmo paradigma é o dos verbos ferir, mentir, sentir, seguir e dos seus derivados e compostos: malferir; desmentir; asentir,consentir, resentir, conseguir, perseguir e proseguir (advírtase que conferir, inferir etc. non son derivados de ferir, senón que se remontan á base culta latina -FERRE).

Verbos con u como vogal final do lexema no infinitivo

Os verbos que teñen u como vogal final do lexema no infinitivo(discutir, fuxir etc.) poden presentar dúas posibilidades de conxugación:

a)Verbos do tipo discutir

Hai verbos en -u...ir (discutir, conducir etc.) que son completamente regulares e seguen o modelo de partir (vide 17.1). Son os seguintes (a maioría deles de procedencia culta): argüír, asumir, atuír, -cluír (concluír, excluír, incluír, recluír), -cumbir (incumbir, sucumbir...), cumprir ‘completar’, -cutir (discutir, percutir, repercutir...), curtir, derruír, diluír, diminuír, -ducir (aducir, conducir, deducir, inducir, reducir, seducir, traducir...), embutir, escapulir, esculpir, estatuír, gruñir, fluír e derivados (afluír, confluír, influír,refluír...), fulxir (e refulxir), -fundir (fundir ‘derreter’, afundir, confundir, difundir, infundir, refundir), imbuír, insurxir, -ludir (aludir, eludir), nutrir, presumir, resumir, rustrir, -stituír (constituír, destituír, instituír, prostituír, reconstituír, restituír,substituír...), -struír (construír, destruír, instruír, obstruír, reconstruír...), suplir, -tribuír (atribuír, contribuír, distribuír, retribuír...), tupir e derivados (entupir, desentupir),unir e derivados (desunir, reunir), unxir, urxir, zurcir.

b) Verbos do tipo fuxir

Hai outro grupo de verbos en -u...ir, menos numeroso, que presenta unha alternancia tradicional u/o: [o] nas persoas 2ª e 3ª de singular e 3ª de plural do presente de indicativo, [u] no resto do paradigma:

Fuxir

Presente de indicativo	Presente de subxuntivo	Imperativo
fuxo	fuxa
foxes	fuxas	fuxe
foxe	fuxa
fuximos	fuxamos
fuxides	fuxades	fuxide
foxen	fuxan

Conforme a este modelo, conxúganse tamén os seguintes verbos: acudir, bulir (e rebulir), cubrir e derivados (descubrir, encubrir, recubrir), cumprir ‘ser mester’, cuspir, durmir, engulir, fundir ‘render’, fuxir, lucir e derivados (deslucir, entrelucir, relucir, translucir, tremelucir), mulir, muxir, pulir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir (e os seus derivados consumir e ensumir), tusir, ulir, urdir, xunguir, xurdir.

Produtividade da 2ª e 3ªconxugacións

Mantéñense como verbos da segunda (en contraste co castelán) converxer, emerxer, encher, erguer, esparexer, fender, ferver, premer, render, repeler, rexer, toller, xemer. Tamén se conservan como verbos da segunda os derivados de bater (abater, combater, debater, rebater), correr (concorrer, decorrer, discorrer, escorrer, incorrer, ocorrer, percorrer, recorrer, socorrer, transcorrer), romper (corromper, interromper, irromper, prorromper) e verter (converter, inverter, perverter, reverter, subverter; pero advertir e divertir). Para caer e traer véxase 17.2.4.3 e 17.3.25, respectivamente.

Pasaron á terceira concibir, escribir, vivir, dicir, elixir e derivados, así como aducir, recibir e os restantes membros da familia léxica (véxase unha explicación máis detallada en dicir, 17.3.5).

Paradigmas dos verbos irregulares

Os verbos considerados irregulares en galego sono por dous motivos:

• O radical do tema de perfecto (os tempos de pasado perfecto e pluscuamperfecto dos dous modos, indicativo e subxuntivo) non coincide co radical do tema de presente, que son a maior parte. O radical do tema de presente sempre coincide co radical do infinitivo;
• Cando se conxuga o verbo, aparecen tres ou catro (ata cinco) radicais distintos, como pode ser con ir (v-ou, vai-a, i-des, ir-ei, for-a)

Caber

TEMA DE PERFECTO: COUB-

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
caibo	cabía	caiba
cabes	cabías	caibas	cabe
cabe	cabía	caiba	caiba
cabemos	cabiamos	caibamos	caibamos
cabedes	cabiades	caibades	cabede
caben	cabían	caiban	caiban
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
couben	coubera	coubese	caber
coubeches	couberas	coubeses	caberes
coubo	coubera	coubese	caber
coubemos	couberamos	coubésemos	cabermos
coubestes	couberades	coubésedes	caberdes
couberon	couberan	coubesen	caberen
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
caberei	cabería	couber	INF.
caberás	caberías	couberes	caber
caberá	cabería	couber	XER.
caberemos	caberiamos	coubermos	cabendo
caberedes	caberiades	couberdes	PART.
caberán	caberían	couberen	cabido

Dar

TEMA DE PERFECTO: DE-

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
dou	daba	dea
dás	dabas	deas	dá
dá	daba	dea
damos	dabamos	deamos
dades	dabades	deades	dade
dan	daban	dean
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF. CONX.
dei	dera	dese	dar
deches	deras	deses	dares
deu	dera	dese	dar
demos	deramos	désemos	darmos
destes	derades	désedes	dardes
deron	deran	desen	daren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
darei	daría	der	INF.
darás	darías	deres	dar
dará	daría	der	XER.
daremos	dariamos	dermos	dando
daredes	dariades	derdes	PART.
darán	darían	deren	dado

Dicir

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
digo	dicía	diga
dis	dicías	digas	di
di	dicía	diga
dicimos	diciamos	digamos
dicides	diciades	digades	dicide
din	dicían	digan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
dixen	dixera	dixese	dicir
dixeches	dixeras	dixeses	dicires
dixo	dixera	dixese	dicir
dixemos	dixeramos	dixésemos	dicirmos
dixestes	dixerades	dixésedes	dicirdes
dixeron	dixeran	dixesen	diciren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
direi	diría	dixer	INF.
dirás	dirías	dixeres	dicir
dirá	diría	dixer	XER.
diremos	diriamos	dixermos	dicindo
diredes	diriades	dixerdes	PART.
dirán	dirían	dixeren	dito

Conxúganse tamén así os derivados de dicir: contradicir, desdicir, predicir. No galego actual existe unha tendencia maioritaria a conxugar os verbos bendicir e maldicir de maneira totalmente regular (bendice, bendicirá, bendiza, bendiciu etc.), se ben tampouco parece condenable, sobre todo no presente de indicativo e subxuntivo, a conxugación seguindo o modelo de dicir.

Estar

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
estou	estaba	estea
estás	estabas	esteas	está
está	estaba	estea
estamos	estabamos	esteamos
estades	estabades	esteades	estade
están	estaban	estean
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
estiven	estivera	estivese	estar
estiveches	estiveras	estiveses	estares
estivo	estivera	estivese	estar
estivemos	estiveramos	estivésemos	estarmos
estivestes	estiverades	estivésedes	estardes
estiveron	estiveran	estivesen	estaren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
estarei	estaría	estiver	INF.
estarás	estarías	estiveres	estar
estará	estaría	estiver	XER.
estaremos	estariamos	estivermos	estando
estaredes	estariades	estiverdes	PART.
estarán	estarían	estiveren	estado

Os verbos arrestar, contrastar, obstar, prestar, restar, derivados latinos de STARE, por seren hoxe semanticamente opacos, son totalmente regulares: resto, restaba, restei...

Facer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
fago	facía	faga
fas	facías	fagas	fai
fai	facía	faga
facemos	faciamos	fagamos
facedes	faciades	fagades	facede
fan	facían	fagan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
fixen	fixera	fixese	facer
fixeches	fixeras	fixeses	faceres
fixo	fixera	fixese	facer
fixemos	fixeramos	fixésemos	facermos
fixestes	fixerades	fixésedes	facerdes
fixeron	fixeran	fixesen	faceren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
farei	faría	fixer	INF.
farás	farías	fixeres	facer
fará	faría	fixer	XER.
faremos	fariamos	fixermos	facendo
faredes	fariades	fixerdes	PART.
farán	farían	fixeren	feito

Haber

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
hei	había	haxa
has	habías	haxas	---
ha, hai	había	haxa
habemos	habiamos	haxamos
habedes	habiades	haxades	---
han	habían	haxan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
houben	houbera	houbese	haber
houbeches	houberas	houbeses	haberes
houbo	houbera	houbese	haber
houbemos	houberamos	houbésemos	habermos
houbestes	houberades	houbésedes	haberdes
houberon	houberan	houbesen	haberen
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
haberei	habería	houber	INF.
haberás	haberías	houberes	haber
haberá	habería	houber	XER.
haberemos	haberiamos	houbermos	habendo
haberedes	haberiades	houberdes	PART.
haberán	haberían	houberen	habido

Ir

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
vou	ía	vaia
vas	ías	vaias	vai
vai	ía	vaia
imos	iamos	vaiamos	vamos
ides	iades	vaiades	ide
van	ían	vaian
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
fun	fora	fose	ir
fuches	foras	foses	ires
foi	fora	fose	ir
fomos	foramos	fósemos	irmos
fostes	forades	fósedes	irdes
foron	foran	fosen	iren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
irei	iría	for	INF.
irás	irías	fores	ir
irá	iría	for	XER.
iremos	iriamos	formos	indo
iredes	iriades	fordes	PART.
irán	irían	foren	ido

O verbo derivado latino preterir carece de motivación semántica; nas persoas en que non é defectivo conxúgase como advertir (17.2.5.2.1), e non como derivado de ir.

Oir e ouvir

a) Oír (vide ademais 17.2.4.3)

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
oio	oía	oia
oes	oías	oias	oe
oe	oía	oia
oímos	oïamos	oiamos
oídes	oïades	oiades	oíde
oen	oían	oian
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
oín	oíra	oíse	oír
oíches	oíras	oíses	oíres
oíu	oíra	oíse	oír
oímos	oiramos	oísemos	oírmos
oístes	oirades	oísedes	oírdes
oíron	oíran	oísen	oíren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
oirei	oiría	oír	INF.
oirás	oirías	oíres	oír
oirá	oiría	oír	XER.
oiremos	oiriamos	oírmos	oíndo
oiredes	oiriades	oírdes	PART.
oirán	oirían	oíren	oído

b) Ouvir

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
ouzo	ouvía	ouza
ouves	ouvías	ouzas	ouve
ouve	ouvía	ouza
Ouvimos	ouviamos	ouzamos
ouvides	ouviades	ouzades	ouvide
ouven	ouvían	ouzan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
ouvín	ouvira	ouvise	ouvir
Ouvíches	ouviras	ouvises	ouvires
ouviu	ouvira	ouvise	ouvir
Ouvimos	ouviramos	ouvísemos	ouvirmos
Ouvistes	ouvirades	ouvísedes	ouvirdes
ouviron	ouviran	ouvisen	ouviren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
ouvirei	ouviría	ouvir	INF.
ouvirás	ouvirías	ouvires	ouvir
ouvirá	ouviría	ouvir	XER.
ouviremos	ouviriamos	ouvirmos	ouvindo
ouviredes	ouviriades	ouvirdes	PART.
ouvirán	ouvirían	ouviren	ouvido

Parir

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
pairo	paría	paira
pares	parías	pairas	pare
pare	paría	paira
parimos	pariamos	pairamos
parides	pariades	pairades	paride
paren	parían	pairan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
parín	parira	parise	parir
Pariches	pariras	parises	parires
pariu	parira	parise	parir
parimos	pariramos	parísemos	parirmos
paristes	parirades	parísedes	parirdes
pariron	pariran	parisen	pariren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
parirei	pariría	parir	INF.
parirás	parirías	parires	parir
parirá	pariría	parir	XER.
pariremos	paririamos	parirmos	parindo
pariredes	paririades	parirdes	PART.
parirán	parirían	pariren	parido

Poder

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
podo	podía	poida
podes	podías	poidas	pode
pode	podía	poida
podemos	podiamos	poidamos
Podedes	podiades	poidades	podede
poden	podían	poidan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
puiden	puidera	puidese	poder
puideches	puideras	puideses	poderes
puido	puidera	puidese	poder
puidemos	puideramos	puidésemos	podermos
puidestes	puiderades	puidésedes	poderdes
Puideron	puideran	puidesen	poderen
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
poderei	podería	puider	INF.
poderás	poderías	puideres	poder
poderá	podería	puider	XER.
poderemos	poderiamos	puidermos	podendo
poderedes	poderiades	puiderdes	PART.
poderán	poderían	puideren	podido

Poñer e pór

a) Poñer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
poño	poñía	poña
pos	poñías	poñas	pon
pon	poñía	poña
poñemos	poñiamos	poñamos
poñedes	poñiades	poñades	poñede
poñen	poñían	poñan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
puxen	puxera	puxese	poñer
puxeches	puxeras	puxeses	poñeres
puxo	puxera	puxese	poñer
puxemos	puxeramos	puxésemos	poñermos
puxestes	puxerades	puxésedes	poñerdes
puxeron	puxeran	puxesen	poñeren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
poñerei	poñería	puxer	INF.
poñerás	poñerías	puxeres	poñer
poñerá	poñería	puxer	XER.
poñeremos	poñeriamos	puxermos	poñendo
poñeredes	poñeriades	puxerdes	PART.
poñerán	poñerían	puxeren	posto

b) Pór

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
poño	puña	poña
pos	puñas	poñas	pon
pon	puña	poña
pomos	puñamos	poñamos
pondes	puñades	poñades	ponde
pon	puñan	poñan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
puxen	puxera	puxese	pór
puxeches	puxeras	puxeses	pores
puxo	puxera	puxese	pór
puxemos	puxeramos	puxésemos	pormos
puxestes	puxerades	puxésedes	pordes
puxeron	puxeran	puxesen	poren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
porei	poría	puxer	INF.
porás	porías	puxeres	pór
porá	poría	puxer	XER.
poremos	poriamos	puxermos	pondo
poredes	poriades	puxerdes	PART.
porán	porían	puxeren	posto

Conxúganse igual que poñer e pór os seus derivados,tanto os formados con prefixos cultos coma cos populares. Así, os formados con ante-, a-, com-, contra-, de-, descom-, dis-, ex-, im-, indis-, o-,predis-, presu-, pro-, re-, recom-, su-, super-, tras-, xusta-.

Pracer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
prazo	pracía	praza
praces	pracías	prazas	prace
prace	pracía	praza
pracemos	praciamos	prazamos
Pracedes	praciades	prazades	pracede
pracen	pracían	prazan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
prouguen	prouguera	prouguese	pracer
prougueches	prougueras	prougueses	praceres
prougo	prouguera	prouguese	pracer
prouguemos	prougueramos	prouguésemos	pracermos
prouguestes	prouguerades	prouguésedes	pracerdes
prougueron	prougueran	prouguesen	praceren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
pracerei	pracería	prouguer	INF.
Pracerás	pracerías	prougueres	pracer
pracerá	pracería	prouguer	XER.
praceremos	praceriamos	prouguermos	pracendo
praceredes	praceriades	prouguerdes	PART.
Pracerán	pracerían	prougueren	pracido

Os derivados apracer, compracer e despracer son regulares en todo o paradigma.

Querer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
quero	quería	queira
queres	querías	queiras	quere
quere	quería	queira
queremos	queriamos	queiramos
queredes	queriades	queirades	querede
queren	querían	queiran
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
quixen	quixera	quixese	querer
quixeches	quixeras	quixeses	quereres
quixo	quixera	quixese	querer
quixemos	quixeramos	quixésemos	querermos
quixestes	quixerades	quixésedes	quererdes
quixeron	quixeran	quixesen	quereren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
quererei	querería	quixer	INF.
Quererás	quererías	quixeres	querer
quererá	querería	quixer	XER.
quereremos	quereriamos	quixermos	querendo
quereredes	quereriades	quixerdes	PART.
Quererán	quererían	quixeren	querido

Os derivados cultos de querer (adquirir, inquirir,requirir) son inmotivados semanticamente; seguen por tanto a lei xeral deincorporación de verbos cultos (vide 17.2.6).

Saber

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
sei	sabía	saiba
sabes	sabías	saibas	sabe
sabe	sabía	saiba
Sabemos	sabiamos	saibamos
sabedes	sabiades	saibades	sabede
saben	sabían	saiban
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
souben	soubera	soubese	saber
soubeches	souberas	soubeses	saberes
soubo	soubera	soubese	saber
soubemos	souberamos	soubésemos	sabermos
soubestes	souberades	soubésedes	saberdes
souberon	souberan	soubesen	saberen
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
saberei	sabería	souber	INF.
saberás	saberías	souberes	saber
saberá	sabería	souber	XER.
saberemos	saberiamos	soubermos	sabendo
saberedes	saberiades	souberdes	PART.
saberán	saberían	souberen	sabido

Ser

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
son	era	sexa
es ["ä]	eras	sexas	sé
é ["ä]	era	sexa
somos	eramos	sexamos
sodes	erades	sexades	sede
son	eran	sexan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
fun	fora	fose	ser
fuches	foras	foses	seres
foi	fora	fose	ser
fomos	foramos	fósemos	sermos
fostes	forades	fósedes	serdes
foron	foran	fosen	seren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
serei	sería	for	INF.
serás	serías	fores	ser
será	sería	for	XER.
seremos	seriamos	formos	sendo
seredes	seriades	fordes	PART.
serán	serían	foren	sido

O verbo defectivo sobreser, por ser inmotivado semanticamente, é regular nos tempos e persoas en que se conxuga (vide 17.2.4.5).

Ter

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
teño	tiña	teña
tes	tiñas	teñas	ten
ten	tiña	teña
temos	tiñamos	teñamos
tendes / tedes	tiñades	teñades	tende / tede
teñen	tiñan	teñan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
tiven	tivera	tivese	ter
Tiveches	tiveras	tiveses	teres
tivo	tivera	tivese	ter
tivemos	tiveramos	tivésemos	termos
tivestes	tiverades	tivésedes	terdes
tiveron	tiveran	tivesen	teren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
terei	tería	tiver	INF.
terás	terías	tiveres	ter
terá	tería	tiver	XER.
teremos	teriamos	tivermos	tendo
teredes	teriades	tiverdes	PART.
terán	terían	tiveren	tido

Os derivados abster, ater, conter, deter, entreter, manter, reter e soster conxúganse igual.

Traer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
traio	traía	traia
traes	traías	traias	trae
trae	traía	traia
traemos	traïamos	traiamos
traedes	traïades	traiades	traede
traen	traían	traian
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
trouxen	trouxera	trouxese	traer
trouxeches	trouxeras	trouxeses	traeres
trouxo	trouxera	trouxese	traer
trouxemos	trouxeramos	trouxésemos	traermos
trouxestes	trouxerades	trouxésedes	traerdes
trouxeron	trouxeran	trouxesen	traeren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
traerei	traería	trouxer	INF.
traerás	traerías	trouxeres	traer
traerá	traería	trouxer	XER.
traeremos	traeriamos	trouxermos	traendo
traeredes	traeriades	trouxerdes	PART.
traerán	traerían	trouxeren	traído

Os derivados abstraer, atraer, contraer, distraer, extraer, retraer e subtraer, por seren semanticamente inmotivados, son regulares en todos os tempos: distraio, distraía, distraín, distraera, distraerei, distraería, distraia, distraese, distraer (vide 17.2.4.3).

Valer

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
vallo	valía	valla
vales	valías	vallas	vale
vale	valía	valla
valemos	valiamos	vallamos
valedes	valiades	vallades	valede
valen	valían	vallan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
valín	valera	valese	valer
valiches	valeras	valeses	valeres
valeu	valera	valese	valer
valemos	valeramos	valésemos	valermos
valestes	valerades	valésedes	valerdes
valeron	valeran	valesen	valeren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
valerei	valería	valer	INF.
valerás	valerías	valeres	valer
valerá	valería	valer	XER.
valeremos	valeriamos	valermos	valendo
valeredes	valeriades	valerdes	PART.
valerán	valerían	valeren	valido

Conxúgase da mesma manerira que valer o derivado equivaler.

Ver

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
vexo	vía	vexa
ves	vías	vexas	ve
ve	vía	vexa
vemos	viamos	vexamos
vedes	viades	vexades	vede
ven	vían	vexan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
vin	vira	vise	ver
viches	viras	vises	veres
viu	vira	vise	ver
vimos	viramos	vísemos	vermos
vistes	virades	vísedes	verdes
viron	viran	visen	veren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
verei	vería	vir	INF.
verás	verías	vires	ver
verá	vería	vir	XER.
Veremos	veriamos	virmos	vendo
veredes	veriades	virdes	PART.
verán	verían	viren	visto

Conxúganse igual os derivados motivados: entrever, prever,rever. Prover conxúgase como ver nos tempos do tema depresente e nas formas nominais (provexo, provés...; provía...; proverei...), mentres que nos temposdo tema de perfecto tende a facerse regular: provín, proviches,proveu, provemos, provestes, proveron; provera, etc.; provese,etc.;prover etc.

Vir

INDICATIVO		SUBXUNTIVO	IMPERATIVO
PRESENTE	COPRETÉRITO	PRESENTE
veño	viña	veña
vés	viñas	veñas	ven
vén	viña	veña
vimos	viñamos	veñamos
vindes / vides	viñades	veñades	vinde / vide
veñen	viñan	veñan
PRETÉRITO	ANTEPRETÉRITO	PRETÉRITO	INF.CONX.
vin	viñera	viñese	vir
Viñeches	viñeras	viñeses	vires
veu	viñera	viñese	vir
Viñemos	viñeramos	viñésemos	virmos
viñestes	viñerades	viñésedes	virdes
viñeron	viñeran	viñesen	viren
FUTURO	POSPRETÉRITO	FUTURO	F.NOMINAIS
virei	viría	viñer	INF.
virás	virías	viñeres	vir
virá	viría	viñer	XER.
viremos	viriamos	viñermos	vindo
viredes	viriades	viñerdes	PART.
virán	virían	viñeren	vido

Conxúganse igual os derivados de vir (advir, convir,contravir, desconvir, devir, desavir, intervir, previr, provir, reconvir,sobrevir), aínda que no tema de perfecto algúns deles tendan a conxugarse polo modelo regular (ver advertir, en 17.2.5.2.1).