A gaita gallega/Foliada 1ª

En Galifontes, o Wikisource en galego.


Foliada 1ª (A gaita gallega)       Xoán Manuel Pintos      
 


Alà no ceo do que manda
Hai un ollo moi fiteiro
Que colle de banda á banda
E ve todo mundo inteiro
Nunca dorme nin se randa,
Non deixa can tras palleiro
E sabe a falcatruanda
D'o principio ó derradeiro.
Somente cando sôa na Lanzada
O crudo vendaval e da o sino
Da rabia con que berra a fria bogada
Que ó home mais valente volve o tino
Humildes vos poñedes?
Do menumento os cabos encendedes
Si negra nube cobre a luz do dia,
E se acòra c'ô xufre dos lostregos
E sentese o trevon, a morte chia,
E ven a sua gadaña os mesmos cegos?
Rezades o rosario,
Lembrádesvos da pomba do calvario
Cando os regos van cheos como rios
Que do alto asolagan, e non voan
O paxaros, e tristes asubios
Arremedan os ventos que resoan?
Remorsos do pecado
O voso corazon tein apretado
Si fenden ò través do ceo a terra
Os rayos que abren rachan como a serra, 
E combas fogueadas van facendo
Como cando a serpe vai correndo?
Ay! a negra tormenta
A tod'os animales amedrenta!
Foge o lobo e debaijo de un penedo
Mirando para ô chan abaija a orella,
E ô mais fero leon cheo de medo
Cala e desencrecha a sua gadella.
Mai logo que se aqueda o mar salado,
E en calma queda o vento,
Vêse o ollo do sol ja despejado
Que enche o mundo de luz e de contento,
As nubes espaxota, alimpa o espazo,
Non deija lijo en tanto burruallo,
Amostrase lucindo no seu pazo,
Sin fatiga ningun-ha nin traballo.
Ja voan os paxaros, e cantando
Alegran os pomares, e outeiros:
A facenda nos montes vai pastando,
E todo los pieiros
Que o sangre aquel apreto ía callando,
Ja juntos ja señeiros
A natural pendente se van dando.
Os rayos e lostregos e trebons, 
Os berros da Lanzada,
Os tumbos que escumaban a cachons,
Dos montes os cadoiros,
A morte co a gadaña levantada, 
E as nubes mais negras que pedoiros.....
Todo todo pasou
Como o foguete sobe estoupa e baixa
Sin rastro do camiño que levou.
A voz de «a Santa Bárbora» parou;
E aqueles que encenderon
E de medo rezaron o rosario
De todo se esquenceron
Volvendo ò mal diario.
No duro corazon non lle prenderon
Os gemidos da pomba do calvario.
Ah moinas! ah malvados!
O vicio ja refolga novo alento
E ferven os pecados
Alá do voso peito ben adrento.
Oh dia do memento!
Que dia de carrage, triste dia!
Entonces serviravos de tormento
A pasada alegria,
Porásevos diante o mal exempro,
E veredes arder a cera fria
Que vos rodeará dentro do tempro!
Ay de aqueles que escándalo fixeron!
Mais valera que a nai os escachara
O tempo que naceron.
Que bárbaro da terra terá cara
Para non confesar a fortaleza
Habilidade, acerto e maña rara
Que ten aquel que rege a natureza?
Si subides ò monte e desde ô cume
Mirades para à terra, mar e ceo,
O mundo todo cheo
De cousas que supôn un alto nume,
Os ollos fartaranse de mirare
Nin podrá adiviñar o entendimetno
Cal è a man que revolve o alto mare
Ou quen encende a luz do firmamento?
Oh homes de talento
Que tanto trabalalades de memoria,
A tradicion que diz, qué diz á historia?
Perdense no camiño o sol lucente?
Houbo mais que un-ha lua po lo ceo
Desque se acorda gente?
O pobolo de estrelas po la noite
Espalladas no aire como millo
Brancas e mais douradas! Todo a heito
Fai rebulir no peito
O sentimento grande e religioso
De un ente sábio todo poderoso
Que sin traves ni estacas nin canteiros
Fixo esta grande casa que ja acorda
Prèto de seis mil anos alogueiros.



Este perludio o Gaiteiro
Todo enfiado botou
Repinicando señeiro
E por refolgar soltou 
O soprete e o punteiro.

E logo volve a soprar
E a encher a gaita de vento,
Comenza o ronco a fungar
E oise un triste lamento
Que fixo a gaita parar.

Era de un mozo solteiro
Segun el o declarou, 
Era de un mozo pieiro
Que o fado lle deparou
Para seu tamborileiro.

Non era mal encarado 
E c'os ollos lacrimosos
Decrinaba mal pecado
Sentimentos dolorosos
de un corazon apretado.

Anque da aldea o Gaiteiro
Sin buxan ilustracion
Oiu o son lastimeiro

Doído de compasion
E asi lle dixo ò pieiro:

Vamos a ver ti rapaz
Quero que digas primeiro
Ti crés ou non crés en Dios?
-Señor digo que sí creo.
-De veras? -De veras digo
-Sendo asi tamen alento.
Dime rapaz e ti sabes
Persinarte ben e o credo
Con algun-ha cousa mais
Para falar co Gaiteiro?
Ou ves feito un cortezudo
Felpado so con piteiro
Para piteirar e o papo
Facer po lo teu proveito?
-Algo mas que santiguarme
Sè señor y mas que el credo
Y en la doctrina católica
A ninguno tengo miedo.
No piense V. que del monte
Todavia traigo el pelo,
Pues solo por mi desgracia
He dejado los manteos
Cuando ya de los estudios
Estaba tocando el término.
Me vi pobre y á Galicia
Que es madre de los remedios
Volví por que recordaba
Lo que es demasiado cierto
A saber que es una madre
La gallega que su pecho
Les da mejor que á sus hijos
A los estraños y agenos.
-Inda nonche è a peor cabra
Ti pegadizo faneco
Eso que agora decias
Do que pasa neste reino,
Sinon que dimpois que fartos
Se achan os cucos famelgos
Danlle de couces à nai
E lle van quitando o creto.
Mais ti como bo cristiano
Penso que non farás eso.
Ven para aca dime logo
Queres ser tamborileiro?
-Señor no sè tocar nada,
Mas por ganar el sustento
Las conchas yo tocaria
Aunque fuera con un ciego.
-O pan comido con honra
Nunca fixo mal proveito.
Vaya, vaya, pau de obra
Que ti serás ja vou vendo.
De donde es? como te chamas
E mais tamen saber quero,
Como chegaches aquí
Fugindo do teu terreo?
-Señor yo soy... de la India
Y mi historia es largo cuento
Que contaré mas despacio
Si V. se empeña en saberlo.
Por lo demas diré al punto
Que mi nombre no lo niego
Soi llamado Pedro Luces...
-To to to, vamos con tento
Que un home con ese nome
Pode ser caste do demo.
Ti crees en Dios, ou non Luces?
Ti crees en él ou non Pedro?
-Señor me muera de hambre
Si en Dios de veras no creo.
-Eu non sei que me da o corpo
Mais como humilde te vexo
Dasme lástima e ainda mais
Por seres forasteiro.
En fin si no es bô seralo
Por ben ou por mal entendo
Que quen torto ande ò meu lado
Logo o fago eu pôr direito.
Conque vamos, profesar
Queres de tamborileiro?
-Si señor.- Pois jurarás
Segun costume dos vellos.
Ti juras obedecer
Para sempre a este Gaiteiro
Como teu amo e señor
Segun divino direito?
-Si juro.- E ter os oidos
De cote muy ben abertos
Para ter conta dos chios
Da miña gaita anque lexos
Sôe entre muytas e toquen
Millenta gaitas a un tempo?
-Si juro.- Pon ben a cruz.
Ti juras e non ò vento,
De ter ley ò pan que comas
Con muito agradecimento?
-Si juro. - Volveo a jurar.
-Rejuro por Dios del cielo.
-Juras por sempre e resempre
Abrazar con grande apego
E non trocar por ningun-ha
A música do Gaiteiro?
-Si juro.- Si o fas asi
Dios te deije chegar presto
A soprar algun-ha gaita
Como eu tamborileiro,
E sinon inda ti vayas
A bater ò teu terreo
Que por bô n'o deixarias
Segun para min entendo
E seas peor tratado
Que un-ha besta de arrieiro
-Amen. -Ponte de gionllos
Levanta as màs ante o peito
E bica do ronco a borla
Con grande recollimento.
Mentres eu c'un palitroque
Do tamboril sô do poelo
Da cabeza che darei
Un palitrocazo cheo
Mais que ainda che levante
Un pote nela pequeno.
Que ferros quentes non gasto
Nin tampouco gasto espetos
Para marcar os da orde
Cal fan outros cabaleiros.
E segun me dixo o frade
Con quen andei un bo tempo
O estudio con outros muitos
Que estudiaban no convento
diz que aquelas crismaduras
Que facian no pelexo
Na hora en que profesaban
Alguns vellos cabaleiros
Eran por tapar a falta
Das virtudes dos traseiros,
E non tendo delas racha
Por aquelas conocelos.
Si è mentira ou è verdade
Non quero descobrir eso
Pois teño cerrad' os libros
Desque cerran' os conventos
-Yo creo que no es así
Por lo que dice aquel testo
De la partida segunda
Ley y título unvigésimo.
-Nunca seas mal criado
Non teñamos mal comenzo
Porque si es estripacontos
Impóñote ja correndo.
-Señor V. disimule
Perdone el atrevimiento.
-Perdónoche, e dime agora
Qué che parez dun gaiteiro?
-Señor yo puedo decir
Que siempre alegria siento
Cuandooigo tocar la gaita
Principalmente á un gallego,
Y quees una cosa buena
Concibo aca en mis adentros
Por ser la alegria pura
De cuerpo y alma fomento.
-Cómo dis ti cosa buena?
Sabes ben o que è o Gaiteiro?
O Gaiteiro è un-ha cousa
Que non se lle topa enxempro.
E a alegria dos valles
Dos montes e dos outeiros,
Das gentes è o consolo
E o solaz è recreo,