A Virxe do Cristal/Parte IX

Pola mañá do outro día,
no monte de Soutoverde,
por cima de Vilanova,
non se cabía de xente.
Alí todos asombrados,
rapaces, homes, mulleres,
miraban coa boca aberta
unha cousa que estremece.
Sobre o marco dunha herdade
cravada unha estaca vese,
e dela no cuturiño
está unha lengua pendente.
Us din: "Polo que é de longa
a dunha besta parece".
o outros: "Parece a dun bácoro
según o sangue que verte".
Estando nestas e noutras
sin saber cómo, correuse
que era de Xan de Ventraces
aquel cativo presente.
Pois pola maiíá moi cedo,
Xan, derrengado, morréndose.
chegou á vila mostrando
non ter a lengua entre os dentes.
Cando esta nova se soubo,
moitos lástema lle teñen,
pero moitos máis excraman:
i Ben feito, pra que escarmentes!
A xusticia andivo tola
procurando ó delincoente,
mais como Xan non falaba,
non pudo darse coele.
Martiño fígose o zorro,
e cando a que tanto quere
foise a Allariz meter monxa,
el, enamorado sempre,
foise detrás, pra vivire
do seu conventiño enfrente.
¡Pobre rapaz! Unha noite
do frío e triste decembre,
da profesión de Rosiña
pasados xa cuatro meses,
Martiño, ó pe do convento,
ardendo en morosa febre,
estaba mirando a reixa
da celda en que moitas veces
se lle figurou de Rosa
ver o sembrante celeste.
Pensaba que tra-las pedras
daquel recinto solene
habería quen sentise
da mesma sorte que el sente,
sin conocer que as miniñas
que a vida a Cristo lle ofercen,
deixan á porta os amores
cando no claustro se meten.
Nevaba. Mainiñas mainas,
quediña, quediñamente,
iban caíndo.... caíndo...
as folepiñas da neve.
Moito os ollos as regala
e moito a cabeza ergue,
pero na reixa da celda
nada Martiño destengue.
Sémper fitando, fitando,
nin a refolgar se astreve,
e por pensar na súa Rosa
hastra do frío se esquece.
Tras unha hora, outra hora
vai pasando lentamente
i el, nin se move do sitio,
nin se coida da entemperie.
De ves en cando o coitado
sin darse conta, estremécese,
arripíaselle o corpo
e bate dente con dente.
Vales, outeiros e montes
bórranse e desaparecen
i on branco sudario, triste,
por todas partes se extende.
Acolá enriba, na reixa,
todo é escuridá entramentres;
nada se sinte, nin nadia
detrás dos ferros parece.
Martiño naquel istante
ver a Rosa parecéndolle,
quixo falarlle... e non pudo...
Asuspiróu... e morreuse.
A neve que nel caíra,
foi facendo del a rentes
unha foxa que o tragaba
dendes dos pés hastra a frente
Sobre o seu corpiño morto,
quediña, quediñamente,
iban caíndo.... caíndo...
as folepiñas da neve.