Historia y descripción de la ciudad de La Coruña

HISTORIA

E

DESCRICIÓN DA CIDADE DA CORUÑA

POR

DON ENRIQUE DE VEDIA Y GOOSSENS.

A Coruña é aquela, e a alta torre

do encantado e coidadoso espello,

que ao Brigantino Porto dá e socorre

con tempranos avisos e consello.....

BALBUENA.—EL BERNARDO. LIB. XVI. OCT. 126.

CORUÑA.

Imprenta e librería de D. Domingo Puga.

1845.

ADVERTENCIA.

Este libro é máis ben fruto dun conxunto de circunstancias casuais, que dun plan meditado.

Dous anos fai que un distinguido literato recoñeceu detidamente, e sen mais obxecto que o seu ardente amor ao estudo, os privilexios desta cidade, clasificándoos, póndoos en órden cronolóxico, formando un índice e o extracto do seu contido, e copiando íntegros os que lle pareceron mais notables e curiosos. Fuí en parte, testemuña deste traballo, e dotado, non das mesmas luces, pero si de igual aficion á as nosas cousas antigas, pensei en aproveitar unha época de lecer, á que me ví involuntariamente condenado, e atrevinme á ir adiantando a mesma materia, adquirindo cantas noticías podia sobre sucesos desta cidade, e recollendo datos relativos á ela, de maneira que insensiblemente atopeime cun cúmulo de papeis, que coordinado debidamente, podia formar unha narracion clara, sinxela e fiel das vicisitudes deste pobo. Faltaba con todo, a hilacion dos sucesos, e para isto, era preciso recoñecer o arquivo do corpo municipal, no que debian acharse os materiais que fosen necesarios. E debo dicir, que á a mais lixeira insinuacion, merecín á aquela corporacion ilustrada, a fineza de franquearmele para a súa exámen. Con isto, o que nun principio habia sído mero entretemento, converteuse nun verdadeiro traballo, pero cando lle ví algo adiantado, tiven por covardía e flojedad o abandonarlle, e reunindo as miñas escasas forzas, resolvín darlle cima, e ofrecerlle ao público.

Sen querer facer alarde da miña tarefa, podo dicir que me custou non poucas dilixencias, xestións, e traballo material: e isto comprenderano con facilidade as persoas medianamente versadas na nosa historia; houbo sempre tan pouco esmero na consevacion de documentos e papeis antigos, que non é cousa moi chaira e hacedera tecer o bosquejo histórico dunha poblacion, da cal, non se eu que ninguén ata agora, trate especialmente. A xeneral de Galicia, que puidese haberme ilustrado, serviume de moi pouco, porque pode dicirse que non existe. Os Anais de Horta comprenden só a parte mais antiga; ocupóse moito na loita co Imperio Romano, e despues do nacemento do Salvador, en asuntos eclesiásticos, na aparicion do corpo do Apóstolo e nos Santos que Galicia deu á a Igrexa, pero apenas tratou da Coruña, referindo só a vinda de Xullo Cesar á o seu porto. Tampouco puiden utilizarme das "Armas e Triunfos" de Gándara, compilacion puramente genealógica reducida á esplicar a sucesion de familias, pero non as vicisitudes do pais. foi fatalidade, que perezan moitos escritos relativos á el e de autores distinguidos. Segun D. Nicolás Antonio na súa Biblioteca, ilustraron a historia de Galicia nada menos que seis escritores que foron Afonso de Nova, Atanasio de Lobera, Gregorio de Lobarinhas, Juan Salgado de Araujo, Felipe da Gándara e Rodrigo de Peñuela. A fins do século XVII a escribia o P. Juan Alvarez Sotelo, en